De COVID-19 crisis zorgt ervoor dat airlines veel vluchten moeten annuleren. Voor vluchten die onder de Europese Verordening passagiersrechten, EC261/2004, vallen betekent dat een wettelijke verplichting voor de luchtvaartmaatschappij om de reiziger, officieel, binnen 7 dagen terug te betalen in geld. De Europese Commissie heeft deze regeling, in de context van corona, recentelijk nog herbevestigd. Alleen voor compensatie geldt een uitzondering omdat er sprake is van overmacht. Veel airlines kozen er echter voor om passagiers een voucher te geven in plaats van een terugbetaling in geld, hoewel dat strikt genomen een overtreding is van Europese regels. Ook informeren veruit de meeste airlines, in tegenstelling tot Nederlandse reisorganisaties, reizigers niet over hun wettelijke rechten. Ook dit is een overtreding.

InsideFlyer vroeg de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILenT), voor Nederland de aangewezen autoriteit voor EC261, naar hun beleid en of zij erop toe zouden zien dat de Verordening gehandhaafd wordt. De ILenT laat deze site weten dat minister Van Nieuwenhuizen, van Infrastructuur en Waterstaat, de ILenT via een kamerbrief heeft opgedragen om tijdelijk niet te handhaven op een deel van de Verordening.

De minister erkent dat er normaal gesproken recht is op een terugbetaling of omboeking, maar zegt verder:

“vanwege de uitbraak van het coronavirus en de gevolgen daarvan op de luchtvaart (zoals
vliegverboden), zijn luchtvaartmaatschappijen momenteel in zeer beperkte mate
in staat om alternatieve vluchten aan te bieden.

Verder zijn luchtvaartmaatschappijen onvoldoende liquide om op korte termijn alle
tickets terug te betalen. Het gaat om honderdduizenden terug te betalen tickets,
terwijl het aantal nieuwe boekingen drastisch is gedaald. Om die reden zijn de
luchtvaartmaatschappijen begonnen met de uitgifte van vouchers, die voor een
bepaalde periode kunnen worden gebruikt voor de aanschaf van nieuwe
vliegtickets. Na het ongebruikt verlopen van (een deel van) deze vouchers wordt
alsnog overgegaan tot terugbetaling van de ticketprijs.

Het kabinet vindt het tijdelijk gebruik van vouchers een acceptabel alternatief,
omdat een passagier het recht behoudt op terugbetaling van diens ticket, en er
wordt voorkomen dat luchtvaartmaatschappijen in nog grotere financiële nood
komen.”

Ook erkent de minister dat dit niet in lijn is met EC261. De bewindsvrouw zegt daarover:

“In het licht van Covid-19 zal ik dat voor een beperkte termijn gedogen. Zodoende heb ik de ILT een aanwijzing gegeven om niet te handhaven op de verplichting tot terugbetaling.”

Een voucher is nu ook toegestaan, mits ” a) de vouchers maximaal twaalf maanden geldig zijn, b)
passagiers na verloop van de vouchers het ongebruikte deel ervan krijgen uitbetaald en c) het initiatief om tot uitbetaling over te gaan bij de luchtvaartmaatschappij ligt. Luchtvaartmaatschappijen dienen hierover helder te communiceren met hun klanten.”

Dit besluit geldt tot en met 30 juni 2020, en met terugwerkende kracht tot 1 maart 2020. Daarna wordt bekeken of verlenging nodig is.

Het is bijzonder dat hiermee op nationaal niveau wordt afgeweken van het Europese beleid, dat onlangs dus nog herbevestigd werd. Hierover laat Van Nieuwenhuizen weten: “Met de aanwijzing aan de ILT verandert de handhaving, maar veranderen de passagiersrechten op zichzelf niet.” Bij de Europese Commissie heeft Nederland  “aangedrongen op tijdelijke aanpassing van de verordening. Daarbij wordt de balans tussen belangen van passagiers en luchtvaartmaatschappijen scherp in de gaten gehouden.”

Geen handhaving overheid, (mogelijk) wel recht bij juridische procedure

Het is belangrijk om te beseffen dat er nu slechts niet bestuurlijk wordt gehandhaafd. De ILenT zal luchtvaartmaatschappijen dus niet dwingen, op straffe van een boete, om tot terugbetaling over te gaan. Dit deed de Inspectie toch al nooit, en ook in individuele gevallen bemiddelde de Inspectie niet. Dus in de praktijk verandert er weinig. Aan de Verordening/wetgeving zelf zijn er geen aanpassingen gedaan. Dit kan de minister namelijk niet doen. Er is dus vooralsnog geen wettelijke uitzondering waarop luchtvaartmaatschappijen zich kunnen beroepen om een voucher in plaats van terugbetaling te bieden. Reizigers hoeven dus niet op handhaving vanuit de overheid te rekenen, maar een rechter kan alsnog anders oordelen. Om aanspraak te maken op terugbetaling kan dus nog steeds een gerechtelijke procedure gestart worden. Het is afwachten of een rechtbank deze crisis als reden ziet om van het recht op terugbetaling af te stappen. Gezien de eerdere richtlijnen van de Europese Commissie lijkt dit onwaarschijnlijk.

Update: De Europese Commissaris voor Transport heeft nogmaals herhaald dat reizigers een voucher op eigen initiatief mogen accepteren, maar dat het recht op terugbetaling onveranderd is. Hoe zich dit verhoudt met het gedoogbeleid van Nederland en het gebrek aan handhaving, is niet duidelijk.

Passagiers voor wie een voucher geen optie is, hebben mogelijk ook de optie om via hun creditcardmaatschappij de transactie te betwisten. Mits er betaald is met creditcard.

Dit artikel is informatief en dient niet te worden opgevat als juridisch advies.