Brandbrieven van airlines, gemiste vluchten, boze reizigers op social media; het typeert de huidige situatie op Schiphol. Nu de vakantieperiode is aangebroken staat het nieuws vol van verhalen over ‘horror’ rijen op Schiphol bij de security screening en paspoortcontrole. De luchthaven lijkt de grote stroom reizigers niet aan te kunnen, en dan is de zomer nog niet eens begonnen. Hoe kan het dat Schiphol te weinig capaciteit heeft om passagiers in een fatsoenlijke tijdspanne te verwerken? De oorzaak gaat verder dan te weinig mankracht.

Meer reizigers, meer handbagage

Schiphol groeit de afgelopen jaren sterk. In 2016 verwerkte de luchthaven 63,6 miljoen passagiers; een stijging van 9,2%! Schengen vluchten toonden zelfs 17% groei. Naast de passagierscijfers groeide ook het aantal vliegbewegingen (een start of landing); bijna 479.000. Met verschillende stakeholders is afgesproken dat er tot 2020 niet boven de 500.000 vliegbewegingen gekomen mag worden. Het plafond komt dus rap in zicht.

Het aantal reizigers stijgt dus sterk. Omdat het grootste deel van de groei vanuit Schengen vluchten komt, waar passagiers vaak met alleen handbagage reizen, is er vooral meer druk op de securitycontrole. Meer passagiers en meer (en grotere) bagage kost meer tijd om te verwerken. Vandaar dat Schiphol onlangs een tijdelijke vertrekhal heeft geopend. Deze moet de druk verlichten van het controlepunt in Vertrek 1. In de nieuwe hal zijn 6 extra lanes voor de veiligheidscontrole. Een structurele oplossing in de vorm van een nieuwe pier laat nog tot 2023 op zich wachten. In de tussentijd wil Schiphol het filter in Vertrek 1 aanpassen. Net als in Vertrek 3 moet de security worden verplaatst naar een nieuwe mezzanine om meer ruimte te creeëren. Ook hier zal weer flink wat tijd over heen gaan.

Too little, too late

Het lijkt er dus op dat Schiphol ruim te laat is met de nodige aanpassingen voor meer capaciteit. Het vliegverkeer groeide maar de luchthaven groeide onvoldoende mee. De passagiersstijging kan geen verrassing zijn geweest. Verschillende airlines nemen het Schiphol kwalijk dat er voor deze ‘ongecontroleerde groei’ is gekozen.

Vooral vakantievluchten moeten het ontgelden. Deze zouden onvoldoende bijdragen tot het ‘mainportbeleid’ en worden het liefst verplaatst naar Lelystad Airport. Airlines staan echter niet te trappelen voor een verhuizing en de luchthaven in Flevoland opent ook nog eens later dan gepland. Wanneer Lelystad eindelijk opengaat zal in de eerste jaren het aantal toegestane vluchten zo laag zijn dat het voor de verlichting van de drukte op Schiphol een druppel op een gloeiende plaat is. Jaren is er blind gestaard op Lelystad als oplossing voor de groei van shorthaul vluchten op Schiphol. Dit blijkt nu flink verkeerd uit te pakken voor de politiek en Schiphol.

Bezetting security

Er zijn dus meer passagiers en meer bagage om te controleren bij de securitycheck. Natuurlijk leidt dit tot meer drukte dan gewoonlijk maar er is voor Schiphol en de beveiligingsbedrijven geen excuus om tijdens de vakantieperiode en andere drukke momenten niet met de volle bezetting te draaien. Ook al valt het aantal reizigers per tijdspanne uiteindelijk mee, het is uiterst frustrerend als je in de rij staat en ziet dat er scanners gesloten zijn. Sinds de introductie van de centrale security medio 2015 heeft Schiphol genoeg kunnen leren van de passagierstromen om hier op in te spelen. Vorig jaar zomer werd er door de beveiligingsbedrijven nog aan de bel getrokken dat de werkdruk te hoog was omdat op personeel bezuinigd werd. Dit leidde zelfs tot werkonderbrekingen. Uiteindelijk werd een akkoord gesloten over aanpassingen aan de werkdruk voor beveiligers.

Te weining bezetting mag dus nooit de oorzaak zijn van rijen. Schiphol heeft een jaar gehad om te zorgen dat dit op orde kwam zodat situaties zoals in 2016 vermeden kunnen worden. Meer passagiers betekent immers ook meer heffingen waardoor geïnvesteerd kan worden in de controle.

Verwerkingstijd security

Echter zijn er ook forse rijen bij maximale bezetting.  Hiermee lijkt security de echte bottleneck van het proces. Dan is ofwel de totale, fysieke capaciteit te weinig of de doorlooptijd is bijzonder lang. Dat laatste lijkt op Schiphol het geval te zijn. Veel frequent flyers delen dat hun ervaring met de beveiliging op Schiphol uitzonderlijk inefficiënt is vergeleken met andere Europese luchthavens. Zo moeten vaak specifieke items uit de handbagage worden gehaald, zoals opladers en andere kabels. Verder wordt een groot deel van de bagage zonder aanmerkelijke reden naar de secundaire controle gestuurd. Daarnaast ervaren veel passagiers dat de bodyscanner in veruit de meeste gevallen afgaat, terwijl er niks aan de hand is. Een zweetplek of gekreukt overhemd lijkt al voor een alarm te zorgen. Al deze secundaire controles en foullieringen vertragen de doorloop enorm.

Nu pleit ik er zeker niet voor dat de veiligheid gecompromitteerd moet worden voor efficiëntie, maar de situatie op Schiphol gaat alle redelijkheid te buiten. Tijdens een presentatie van I-SEC, het beveiligingsbedrijf verantwoordelijk voor de passagierscontrole, kwam naar buiten dat de bodyscanners een false positive rate hebben van 75%! Voor de bagage geldt dat gemiddeld 20% handmatig gecontroleerd wordt. Er worden testen uitgevoerd om met behulp van nieuwe scanners de bagage controle te verbeteren maar resultaat hiervan heb ík in ieder geval nog niet gemerkt.

Rijen op andere luchthavens

Dan rijst de vraag: waarom is de controle op Schiphol zo inefficiënt vergeleken met andere luchthavens? De controles in Europa zijn streng gereguleerd en ik heb niet het idee dat mijn laatste controles in Berlijn, Rome, Lissabon, Genève of zelfs Rotterdam minder veilig waren. Dáár kan het dus wél goed én snel. Het is dus gissen naar een reden. Wellicht heeft de ‘underwear bomber’ die in 2009 met een explosief een Northwest vlucht van Amsterdam naar Detroit boardde er mee te maken dat er zo streng gecontroleerd wordt. Deze gebeurtenis legde een gat bloot in de traditionele beveiliging. Om soortgelijke incidenten te voorkomen wordt nu bijvoorbeeld exclusief gebruik gemaakt van de bodyscanner.

Een verklaring hoé al die false positives tot stand komen is het echter niet. De bodyscanners lijken technisch wel erg gevoelig afgesteld en het lijkt erop dat het beveiligingspersoneel niet de verantwoordelijkheid durft te nemen om bagage vrij te geven. In plaats daarvan wordt het maar naar de handmatige controle gestuurd.

Nogmaals: veiligheid is uitzonderlijk belangrijk. Maar Schiphol lijkt een onredelijk aantal false positives te hebben die tot een langere verwerkingstijd leidt. Anders Europese luchthavens bewijzen dat het ook snel en net zo goed kan.

Marechaussee: minder personeel, meer te doen

Een onderdeel waar Schiphol weinig invloed op heeft is de marechaussee en paspoortcontrole. Bij de brigade grensbewaking is een ernstige krapte. Door de vluchtelingenstroom en verhoogde terreurdreiging is er minder mankracht beschikbaar voor de diensten op Schiphol. Dit heeft gevolgen voor de bezetting bij de paspoortcontrole. Een quick fix is er niet. Het vak van grensbeambte is natuurlijk erg specifiek en marechaussees moeten hiervoor opgeleid worden. Daarnaast is geld een issue. Schiphol en airlines hebben meermaals een oproep gedaan aan politiek Den Haag om meer geld vrij te maken voor extra manschappen.

Tel daarbij op dat er tegenwoordig een 100% controle is voor de buitengrens van Schengen en je hebt een recept voor lange rijen. Meer reizigers moeten door minder personeel gecontroleerd verwerkt worden en het verwerken duurt langer. Nu elk paspoort wordt gescand kom je met een openstaande boete niet meer zo makkelijk door de controle. De afhandeling van dit soort zaken kost ook manuren.

Techniek niet altijd beschikbaar

De marechaussee probeert een deel van de paspoortcontrole te ondervangen door het gebruik van automatische e-gates. Deze zijn beschikbaar bij zowel aankomst als vertrek. Er blijft echter personeel nodig om eventuele problemen af te handelen. Daarnaast zijn de e-gates niet altijd open of operationeel. Of dit een technisch of organisatorisch probleem betreft is niet bekend.

Tijdens piekmomenten zal de marechaussee de beschikbare beambten voornamelijk inzetten op de vertrek- en transfercontrole. Deze passagiers moeten immers een vlucht halen. Hierdoor is er significant minder capaciteit bij de aankomstfilters. Reken van de zomer dus op mogelijk lang wachten na je vlucht.

Oplossing?

De situatie en oorzaken van de rijen liggen erg gecompliceerd. Een totaaloplossing kan er alleen komen als politiek, ministerie, Schiphol, airlines en beveiligingsbedrijven allemaal de problemen aanpakken.

Voor de marechaussee was vorig jaar al extra mankracht toegezegd en recentelijk werd bekendgemaakt dat er nogmaals 20 miljoen beschikbaar komt. Verbeteringen zijn echter niet onmiddelijk mogelijk. Ook zal er veel afhangen van het nieuwe kabinet.

Schiphol moet zorgen voor meer fysieke capaciteit en samen met de beveiligingsbedrijven de bezetting maximaliseren.

De beveiligingsbedrijven zouden hun procedures moeten evalueren om onnodige nacontroles te verminderen.

Enquête

Insideflyer wil meer in kaart brengen over de wachtrijen bij security en paspoortcontrole vanaf april 2017. Ben je vanaf begin april 2017 via Schiphol vertrokken? Deel dan graag je ervaringen in deze enquête . Heb je meerdere keren gevlogen, dan mag je voor elke vlucht de vragenlijst invullen.

Vragen of opmerkingen over dit onderzoek? Stuur me gerust een bericht!