Het gebruik van mondkapjes in het openbaar komt steeds meer voor. In winkels, het openbaar vervoer en ook de luchtvaart. Inmiddels hebben diverse airlines een mondkapje zelfs verplicht gesteld aan boord. Maar effectiviteit ervan is niet vanzelfsprekend. InsideFlyer sprak met Hans Jørn Jepsen Kolmos, Professor Microbiologie bij de University of Southern Denmark. Hij stelt dat het gebruik van mondkapjes zeker wel toegevoegde waarde kan hebben, maar niet aan boord van een vliegtuig.

Hoe goed beschermt een mondkapje?

Niet iedereen is het er blijkbaar mee eens dat een mondkapje aan boord van het vliegtuig ook daadwerkelijk nut heeft. Is het dan wel verstandig om dit verplicht te stellen? InsideFlyer vroeg Professor Hans Jørn Jepsen Kolmos om meer duidelijkheid hierover te scheppen. 

Gezichtsbescherming is beschikbaar in allerlei varianten en maten. Evenzoveel antwoorden bestaan op de vraag hoe goed een mondkapje daadwerkelijk beschermt tegen virussen. In het algemeen zijn alle mondkapjes in drie groepen te verdelen. Dat zijn stoffen maskers, chirurgische maskers en N95 maskers. De eerstgenoemde is het minst effectief en is over het algemeen niet aan te raden ter bescherming tegen virussen. Effectiever zijn de chirurgische maskers, deze worden in de medische wereld gebruikt. Dit type masker beschermt tegen een groot deel van infecties en virussen van buitenaf. Daarna komen de N95 maskers, deze zijn het meest effectief. Maar ook dit type beschermt niet tegen alle virussen.

Chirurgische en N95 maskers zijn effectief zolang ze droog blijven. Echter, beide soorten maskers kunnen niet garanderen dat je 100% beschermd bent. Je kunt dus nog steeds besmet raken. Het is ook nog steeds mogelijk om het Coronavirus over te dragen met dit masker in gebruik. Het chirurgische masker laat namelijk een vierde van de deeltjes in de lucht door het masker. Alhoewel dit betekent dat je 75% minder kans hebt om geïnfecteerd te raken, is er nog steeds 25% kans op het inademen van ‘besmette lucht’. Bij het uitademen zullen tot 50% van eventueel besmette deeltjes doorgelaten worden. N95 maskers zijn het meest effectief and zorgen voor 95% bescherming tegen besmette deeltjes in de lucht. Bij het uitademen komt slechts 30% van het vocht in je adem door het masker. – Hans Jørn Jepsen Kolmos, Professor Microbiologie, University of Southern Denmark

Geven mondkapjes een vals gevoel van veiligheid?

Als je het mondkapje kort gebruikt en je kunt je handen regelmatig desinfecteren, dan kan het bescherming bieden. Het is erg belangrijk dat je het mondkapje op de juiste manier gebruikt en je houdt aan regelmatige desinfectie van de handen. Zonder die handelingen beschermt het mondkapje nauwelijks.

Bescherming is alleen nuttig wanneer er grote kans op besmetting is. In het geval van de luchtvaart zou dat bijvoorbeeld het geval zijn tijdens boarding, wanneer je het toilet bezoekt of als je weer van boord gaat. Gedurende de vlucht biedt een mondkapje weinig bescherming. Het kans zelfs schade toebrengen aan je gezondheid.

Mondkapjes kunnen effectief zijn als je ze op het juiste moment gebruikt en op de juiste manier. Het gebruik ervan kan echter ook zorgen voor een vals gevoel van veiligheid, zeker als je jezelf niet aan de hygiene regels houdt. Het mondkapje werkt alleen als het door blijft. In onze adem zit vocht en daarom is de bescherming van het ene masker langer dan het andere. Echter zal de bescherming nooit langer dan een paar uur zijn. – Hans Jørn Jepsen Kolmos, Professor Microbiologie, University of Southern Denmark

Gezichtsmaskers verliezen niet alleen hun beschermende eigenschappen wanneer ze nat worden. Een tweede manier waarop de bescherming gevaar loopt is wanneer je het mondkapje aanraakt zonder dat je handen zijn gedesinfecteerd. Hierdoor krijgen bacteriën en virussen namelijk meer kans.

Wanneer je het mondkapje aanraakt, bijvoorbeeld als je koffie drinkt, kun je de stof besmetten met met virussen of bacteriën. Op die manier is het beschermende effect weg. Om die reden kunnen mondkapjes het beste alleen gebruikt worden voor een beperkte periode en alleen voor bepaalde omstandigheden. – Hans Jørn Jepsen Kolmos, Professor Microbiologie, University of Southern Denmark

Zijn stoffen maskers van voldoende kwaliteit?

De Professor raadt het gebruik van stoffen maskers met klem af. Voornamelijk omdat de effectiviteit van deze maskers niet bewezen is. In het slechtste geval loop je zelfs meer kans op infectie.

Het is belangrijk om te onderstrepen dat alleen chirurgische maskers en N95 maskers effectief genoeg zijn. Stoffen maskers laten veel meer vochtige deeltjes door. Je moet er daarom voor zorgen dat je alleen maskers van voldoende kwaliteit gebruikt. – Hans Jørn Jepsen Kolmos, Professor Microbiologie, University of Southern Denmark

Hoe moeten airlines de passagiers dan beschermen?

Expert Hans Jørn stelt tegenover InsideFlyer dat mondkapjes niet altijd zin hebben. Hij vindt dat dit alleen nuttig kan zijn bij het aan of van boord gaan. De Professor benadrukt dat desinfectie van de handen het belangrijkste is om passagiers en medewerkers te beschermen tegen het Coronavirus.

Het is voor te stellen dat airlines mondkapjes uitdelen voordat passagiers aan boord gaan. Passagiers kunnen deze dan dragen tijdens het aan boord gaan. En weer afdoen als zij plaats hebben genomen. Voor het van boord gaan kan de gezichtsbescherming weer uitgedeeld worden. Passagiers dienen deze dan ten minste te dragen tot de bagageband.

De belangrijkste voorzorgsmaatregel die ik met mijn kennis van zaken voor kan stellen is handdesinfectie. Het is heel belangrijk dat passagiers hun handen desinfecteren na het aanraken van hun gezicht of het mondkapje. Tegelijkertijd is het belangrijk dat desinfectie van de handen gedaan wordt voor en na het eten en drinken. De juiste manier van handdesinfectie duurt 20-30 seconden. De hoeveelheid desinfectiegel moet genoeg zijn om na 20-30 seconden droge handen te hebben.  – Hans Jørn Jepsen Kolmos, Professor Microbiologie, University of Southern Denmark

InsideFlyer’s suggesties voor een veilige vlucht

Gebaseerd op de inzichten van Hans Jørn Jepsen Kolmos, Professor Microbiologie bij de University of Southern Denmark heeft InsideFlyer enkele tips op een rijtje gezet.

1. Mondkapjes voor boarding: deel gecertificeerde mondkapjes uit aan passagiers en zorg voor voldoende mogelijkheden voor desinfectie. Passagiers moeten voldoende instructie krijgen over het juiste gebruik van mondkapjes. Passagiers moeten de mondkapjes afdoen zodra het toestel vertrekt.
2. Voldoende mogelijkheden tot desinfectie van de handen: airlines moeten zorgen voor mogelijkheden tot desinfectie van de handen voor, tijdens en na het boarden. De crew dient ook tijdens de vlucht desinfectiegel uit te delen. Er moet voor vertrekt van het vliegtuig uitleg gegeven worden aan alle passagiers over het juiste gebruik van desinfectiegel.
3. Beperkte beweging aan boord: rondlopen in de cabine zou niet toegestaan moeten zijn tenzij de passagier naar het toilet gaat. Indien een passagier gebruik wil maken van het toilet dient de crew aanwijzingen te geven over welke toiletten gebruikt kunnen worden. Wachtrijen moeten vermeden worden. In dit geval is het ook nodig om de handen te desinfecteren én een mondkapje te dragen.
4. Aangepast boarding procedure: boarding moet gaan volgens de stoeltoewijzing. Bijvoorbeeld door te beginnen met de stoelen aan het raam. Zo ontstaan er minder rijen in de gangpaden.
5. Aangepaste procedure voor van boord gaan: voor het van boord gaan krijg passagiers een nieuw mondkapje uitgereikt. Bij het van boord mogen geen rijen ontstaan, alhoewel dat mogelijk meer tijd kost dan normaal. Dit kan op aangeven van de crew.

Wie is de expert?

Hans Jørn Jepsen Kolmos is Professor Microbiologie aan de University of Southern Denmark. Hans Jørn behaalde zijn PhD in de geneeskunde in 1974, en in 1986 verdiende hij zijn titel als specialist in microbiologie. Sindsdien werd hij Professor in hetzelfde werkveld, met een specialisatie in het controleren en voorkomen van infecties.