De drukte en chaos op Schiphol vorige week zal niemand ontgaan zijn. Onze nationale luchthaven kampt met meerdere problemen. En dat wordt nu duidelijk zichtbaar: lange rijen bij onder meer de check-in en security, maar ook een verstoorde dienstregeling met vertragingen en annuleringen. Als noodgreep moest KLM zelfs de ticketverkoop deels stilleggen. Schiphol heeft inmiddels een actieplan opgesteld, maar is dit voldoende om de drukke zomer door te komen?

Chaos in de meivakantie

In drukke periodes zoals vakanties en sommige feestdagen kun je op het vliegveld langere rijen verwachten. Logisch, want meer reizigers betekent ook meer koffers, security controles en een hogere personeelsbehoefte. Schiphol laat al jaren op haar website inzichtelijk hoe druk het zal zijn op een bepaalde dag. Momenteel lijkt het elke dag wel een ‘Piekdag’.

Normaliter zou je een hogere personeelsbezetting verwachten om de drukte op te vangen, maar daar zit nu juist een deel van het probleem. Afgelopen meivakantie werden de problemen op Schiphol dan ook zichtbaar in de vorm van ‘chaos’. Flinke rijen voor het terminalgebouw met reizigers die hun vlucht ternauwernood halen of net misten. Een vervelende ervaring die velen niet ontgaan is. Maar waarom kwam Schiphol op dat moment zo in de problemen?

Personeelstekort niet enige probleem

Zoals veel bedrijven en organisaties kampt ook Schiphol met een tekort aan personeel. Tijdens de pandemie zijn medewerkers al dan niet gedwongen vertrokken en die zijn nu hard weer nodig. Echter heeft een deel elders al een andere baan gevonden. Zij komen niet snel weer terug bij hun oude werkgever.

En daar zit meteen ook een tweede oorzaak. Schiphol staat niet bekend als beste werkgever als het gaat om enkele belangrijke functies. Zo wordt er veel gebruik gemaakt van externe inhuur tegen een zo laag mogelijke prijs en slechte arbeidsvoorwaarden. Dit geldt in meer of mindere mate ook voor airlines, beveiliging, Luchtverkeersleiding Nederland en bagage-afhandelaars.

Een derde oorzaak is het tekort aan inzetbare personeel in verband met ziekteverzuim. Zo speelde eerste corona en later een griepepidemie een grote rol bij uitval van personeel. Dat helpt natuurlijk niet meer in deze situatie.

Tot slot stelt Schiphol dat zo’n snelle toename van het aantal passagiers niet was voorzien. Het plan dat initieel was gemaakt voor de vakantieperiode was daardoor snel achterhaald. In dat plan verwachtte de nationale luchthaven overigens al dat het krap zou worden en in het slechtste geval flink zou ‘piepen en kraken’. Helaas werd dat laatste meer dan werkelijkheid.

Elders in de wereld

Schiphol is overigens niet uniek wat deze problemen betreft. Op bijvoorbeeld Londen Heathrow is het ook geen rozengeur en maneschijn. Vorige maand waren daar ook grote problemen met het bemannen van check-in counters en de grenspassage met vertragingen, annuleringen en boze reizigers tot gevolg.

Ook het Amerikaanse Delta besloot op voorhand al zo’n 100 vluchten per dag uit de zomerdienstregeling te halen in verband met de gevolgen van personeelstekorten. Ook airlines als SAS en British Airways hebben al bekend gemaakt deze zomer duizenden vluchten te zullen annuleren. Het Scandinavische SAS stelt zelfs dat meer dan 100.000 passagiers te maken krijgen met een wijziging van hun boeking in enige vorm. In Ierland, Denemarken en Duitsland is de situatie vergelijkbaar.

Het lijkt er dus op dat niet alle schuld bij Schiphol gelegd kan worden omdat er ook externe factoren een rol spelen. Echter heeft Schiphol wettelijk gezien wel de verantwoordelijkheid om goede basisvoorzieningen te bieden voor het verwerken van het verkeer. Daarom is er actie nodig om de problemen op te lossen. Schiphol heeft daarvoor vorige week een actieplan met vier ‘actielijnen’ gepresenteerd. De details worden op dit moment nog uitgewerkt.

Tijdens de meivakantie zijn we direct van start gegaan met het ontwikkelen en uitvoeren van oplossingen voor de drukte op de luchthaven. Dat doen wij samen met alle partijen die Schiphol vormgeven: de luchtvaartmaatschappijen, de reisorganisaties, de beveiligingsbedrijven, de afhandelaren, de vakbonden en de overige publieke en private partners. Het is niet zo dat reizigers niet meer in de rij zullen staan, maar wel de belofte dat wij er alles aan doen om reizigers een voorspelbare en aangename Schiphol-ervaring te bezorgen. Dick Benschop, President & CEO Royal Schiphol Group

Actieplan Schiphol

Om alle problemen het hoofd te bieden heeft Schiphol een zogenaamd Actieplan opgesteld. Het plan werd vorige week aan de belangrijkste partners van de luchthaven gepresenteerd. Het bestaat uit vier actielijnen: (1) werven van medewerkers, (2) aantrekkelijk werken op Schiphol, (3) het optimaliseren van de doorstroming en (4) het creëren van een maakbare operatie. De acties moeten in eerste instantie vooral tot een ‘beheersbare’ zomer leiden. Zonder al te veel chaos en problemen voor reizigers. Voordat ik inga op de vraag of dit actieplan voldoende zal zijn eerst nog kort wat meer over het plan.

Het werven van meer personeel is duidelijk. Maar vooral het deel van het aantrekkelijker maken van Schiphol als werkgever is interessant. In de praktijk betekent dit dat de salarissen omhoog zullen moeten. Maar omdat veel werk op de luchthaven uitbesteed wordt is geen gemakkelijke opgave. Toch denkt Schiphol ‘op korte termijn een onderhandelingsresultaat met de vakbonden te kunnen presenteren’. Uiteindelijk zullen hogere personeelskosten ook doorgerekend worden aan Schiphol en de maatschappijen die hier actief zijn. Wat kan leiden tot duurdere vliegtickets.

Het laatste punt, ‘een maakbare operatie’ is ook interssant. Schiphol heeft al te kennen gegeven als het moet het aantal vluchten in te perken. Airlines zijn het hier natuurlijk niet mee eens. Tijdens het persevent van de nieuwe KLM Premium Comfort van liet de directeur van KLM Nederland al doorschijnen dat dit geen acceptabel oplossing voor hem is. Schiphol moet volgens de airlines alles op alles zetten om genoeg nieuw personeel binnen te halen. Het inperken van de dienstregeling is een te makkelijke oplossing, vinden zij.

Genoeg voor een zonnige zomer?

Alhoewel de details van het actieplan nog uitgewerkt worden zal Schiphol er een hele kluif aan hebben om goed de zomer door te komen. Het vinden van nieuwe medewerkers is een grote uitdaging. En die medewerkers moeten ook nog eens getraind worden. Het is al nagenoeg juni en volgende maand gaat de zomervakantiedrukte al van start. Het is twijfelachtig of Schiphol dan al voldoende medewerkers geworven en opgeleid heeft. Bovendien zullen medewerkers dan zelf ook met vakantie willen.

Ook over het voorstel van Schiphol om het aantal vluchten verder in te perken is het laatste woord natuurlijk nog niet gezegd. Airlines zullen hier niet mee akkoord gaan. Het is al nagenoeg nooit eerder vertoond dat bijvoorbeeld KLM een tijdelijke stop op de ticketverkoop moest zetten. Met 70% van de vluchten heeft KLM natuurlijk wel een grote impact op de luchthaven. Maar het kost natuurlijk ook omzet voor de maatschappij. Bovendien zullen de klanten er ook niet heel blij mee zijn.  Een alternatief is om vluchten uit te laten wijken naar andere Nederlandse luchthavens. Denk bijvoorbeeld aan Rotterdam/The Hague, Eindhoven en Groningen. Veel passagiers zullen hier echter voor bedanken gezien de extra reistijd. Lelystad Airport zou nog een optie zijn, maar daar is men nog niet zo ver om zoveel passagiers te kunnen ontvangen.

Met nog iets meer dan een maand te gaan voordat de zomervakantie start heeft Schiphol nog heel wat werk te verzetten. Het is zeer onwaarschijnlijk dat verdere problemen als gevolg van het personeelstekort uit zullen blijven. Reizigers zullen dus ook in de zomer rekening moeten houden met vertragingen en annuleringen. Het is mogelijk dat airlines zelf ook aanvullende acties gaan nemen om de ‘schade’ te beperken. Over schade gesproken, de bedrijven die actief zijn op Schiphol zullen zeker (nog meer) claims in gaan dienen bij Schiphol voor misgelopen omzet. De vraag is hoe Schiphol en de overheid hiermee om zullen gaan. Het kan dus nog een ‘hete’ zomer worden op Schiphol.