Dat KLM het gedurende de huidige crisis niet ging redden zonder staatssteun was al snel duidelijk. Er is veel geld nodig om de, zij het beperkte, operatie van de airline draaiende te houden. En dat ondanks een grote afslanking van het bedrijf. KLM is hier overigens niet uniek in, veel Europese nationale carriers kunnen niet overleven zonder steun van de overheid. Maar niet iedereen is blij met de ‘onvoorwaardelijke’ financiële steun voor de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij.

Nederlandse staat

Het zijn roerige tijden voor de luchtvaart. Begin dit jaar raakte de wereld verzeild in een weergaloze pandemie. Als gevolg kwamen vele industrieën tot stilstand, waaronder de wereldwijde passagiersluchtvaart. Al snel werd ook duidelijk dat weg naar herstel ver weg was. De zomerdienstregeling gaf enigszins perspectief gezien de toename van de gemiddelde bezettingsgraad. Maar dat herstel bleek van korte duur en na de zomer zette de krimp verder door. Alhoewel de berichtgeving over verplichte tests en Coronavaccins hoopvol is, ontkomt KLM niet aan staatssteun voor de langere termijn.

De Nederlandse staat kwam eerder dit jaar overeen met KLM dat er (financiële) hulp zou komen. Deze hulp bestaat uit leningen en (bank)garanties ter waarde van 3,4 miljard euro. KLM krijgt deze hulp echter niet zomaar, er zijn namelijk voorwaarden gesteld door de Nederlandse overheid. Zo moeten medewerkers van de nationale carrier loon inleveren en moet er een herstructureringsplan komen om de maatschappij weer toekomstbestendig te maken. Dat wil zeggen dat KLM in moet spelen op een sterk veranderde markt. En minder passagiers betekent ook minder vliegtuigen en minder medewerkers.

Pilotenvakbond

Even leek het erop dat de staatssteun voor KLM niet door zou gaan. Pilotenvakbond Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers (VNV) wilde niet akkoord gaan met de voorgestelde looneis. Een loonoffer voor alle KLM’ers is een van de voorwaarden van de staatssteun. Met hakken over de sloot wist KLM alsnog een akkoord te bereiken, drie dagen na de deadline die de overheid had gesteld. De blokkade van VNV zette veel kwaad bloed bij de politiek en zorgde voor maatschappelijk onbegrip.

Rechtszaak

Nadat het alle vakbonden akkoord gingen met de looneis leek de weg vrij voor de staatssteun en daarmee de toekomst van KLM. Echter bleek er nog een tegenstander van de financiële steun voor KLM. Greenpeace daagde namelijk de Nederlandse Staat voor de rechter en eiste strengere voorwaarden op het gebied van het milieu. De milieugroep redeneert dat de staat de plicht heeft om op basis van de VN-klimaatverdragen eisen te stellen aan de verlaging van de CO2-uitstoot van KLM. Alhoewel er wel degelijk eisen aan de hervormingen op dit gebied zijn gesteld vindt Greenpeace dit niet ver genoeg gaan.

Deze week deed de Rechtbank van Den Haag uitspraak dat de eis van Greenpeace niet gegrond is. De VN-klimaatverdragen hebben namelijk geen betrekking op de luchtvaart. Die zijn namelijk apart vastgelegd met de ICAO. Daarnaast speelt volgens de voorzieningenrechter de zorgplicht van de Nederlandse overheid voor de werkgelegenheid ook een rol bij de ondersteuning voor KLM.

Toekomst

Alhoewel KLM en de Nederlandse Staat nu ook deze hindernis hebben genomen is de toekomst voor de nationale airline nog onzeker. De huidige reisrestricties zijn op het moment nog strenger dan verwacht. Zo heeft bijvoorbeeld Curaçao weer een oranje kleurcode gekregen. En daarmee wordt het beperkte aantal winstgevende routes nog kleiner. Daarnaast moet KLM ook de nodige hervormingen en herstructureringen doorvoeren. Met de onenigheid over de looneis nog vers in het geheugen zal de samenwerking en eenheid binnen het bedrijf verder op de proef worden gesteld. Tegelijkertijd moet KLM de komende maanden duizenden medewerkers de deur wijzen.

Alleszins een unieke en uiterst uitdagende omgeving waarin Pieter Elbers de Nederlandse KLM moet navigeren. Een belangrijke voorwaarde voor het succes van de plannen is de eensgezindheid waarmee alle KLM’ers naar de toekomst kijken.