In 1997 startte KLM samen met Northwest Airlines de eerste trans-Atlantische Joint Venture. Dit is misschien wel de kip met het gouden ei geweest. De twee maatschappijen konden intensief samenwerken en zo een uitgebreid netwerk aanbieden aan passagiers. 10 jaar later, na de fusie met Air France door KLM en Delta door Northwest, werd een vernieuwde joint venture afgesloten op hub-naar-hub routes. In 2009 werd dit uitgebreid. Uiteindelijk sloot Alitalia in 2010 zich ook aan bij de SkyTeam JV.

Positie in Verenigd Koninkrijk

Inmiddels is de markt sterk veranderd, met nieuwe airlines, allianties en ook een sterke joint venture vanuit Oneworld. Vooral vanuit het Verenigd Koninkrijk is British Airways een grote speler samen met American, Iberia en Finnair. De SkyTeam joint venture speelt hier sinds een aantal jaar al op in door samenwerking met Virgin Atlantic. Hoewel de Britse maatschappij (nog) geen lid is van SkyTeam, werkt het intensief samen met Delta, dat een belang van 49% heeft in Virgin, op routes vanuit London Heathrow door middel van een JV tussen de VS en VK. Air France-KLM heeft sinds kort ook 31% van de maatschappij in handen.  In mei werd aangekondigd dat Virgin Atlantic toe wil treden tot de complete trans-Atlantische joint venture. Dit was nog wel onderhevig aan toestemming van de autoriteiten. Afgelopen week heeft de combinatie verzoek tot anti-kartel immuniteit aangevraagd bij het Amerikaanse Department of Transport, blijkt uit een document van het ministerie.

Immuniteit

Om kartelvorming te voorkomen – en zo consumenten te beschermen – moeten luchtvaartmaatschappijen bij ingrijpende samenwerkingen immuniteit voor anti-kartel regelgeving aanvragen. In dit geval zowel aan de Amerikaanse als Europese zijde, en na Brexit wellicht ook nog bij de Britten. Onder een joint venture worden niet alleen de schema’s, marketing en verkoop gecoördineerd maar ook de tarieven en de opbrengsten en kosten worden gedeeld. Er is sprake van ‘metal neutrality’; het maakt niet uit welke maatschappij een bepaalde route uitvoert. Dit moet leiden tot meer keuze, betere verbindingen, gespreide vluchten en lagere prijzen (door codeshares) voor passagiers.

In het verzoek valt te lezen dat de verzoekende partijen claimen dat de vernieuwde joint venture geen schade toebrengt aan de concurrentie, maar ‘substantieel meer’ voordelen voor reizigers zal bieden. Er wordt voornamelijk op gewezen dat de samenwerking voor meer concurrentie zorgt voor British Airways en partners vanuit het VK, en in mindere mate Star Alliance en low-cost maatschappijen zoals Norwegian en Wow. Er zal sprake zijn van volledige codesharing. Voor de frequent flyers zou de joint venture ook betekenen dat zij op vluchten van alle deelnemende maatschappijen miles kunnen verdienen en besteden.

Air France-KLM en Virgin Atlantic concurreren niet op dezelfde routes en weinig Britse passagiers reizen naar de VS via Parijs of Amsterdam – een voorwaarde voor de vorige JV – aldus de maatschappijen. Hierdoor zou het simpelweg een kwestie zijn van het combineren van de twee bestaande JV’s van Delta; die met AF-KLM en Virgin.

Geen plek voor Alitalia

Een opmerkelijke passage over Alitalia is terug te vinden in het verzoek. De Italiaanse SkyTeam partner zal volgens het document geen onderdeel zijn van de vernieuwde trans-Atlantische joint venture. Volgens AFKLM, Delta en Virgin is ‘de toekomst van het eigenaarschap van Alitalia door de herstructurering onzeker’. De airlines hopen dat Alitalia later wel onderdeel kan zijn van een metaal-neutrale samenwerking maar de tijdspanne is onzeker.

Wel wordt vermeld dat de vernieuwde joint venture met Virgin niet ingaat voordat de huidige SkyTeam joint venture, met Alitalia, is beëindigd. Dat is volgens de overeenkomst in april 2022. Dat zou erg lang wachten zijn voor de airlines, dus ik ben benieuwd of de bestaande JV eerder wordt ontbonden.

Alitalia raakt zo steeds meer geïsoleerd. Eerder werd ook de Europese joint venture met Air France en KLM al gestaakt. Daarnaast kan de maatschappij vrijwel niet meer rekenen op de Etihad partners. Bij Etihad zelf is de geldkraan al even dicht en de topman die wilde investeren in Europese maatschappijen is weg na het falen van de investeringsstrategie.